Yaşlanan Bel Omurgası Yapısı Nasıldır?
Bel omurgası özellikle üst bel bölgesinde spinal kanalın (omurga omurilik kanalı) oval bir yapısı varken alt seviyelere inildikçe daha üçgenimsi bir yapı gösterir. Özellikle L5 düzeyinde omurga omurilik kanalı yonca yaprağı biçimindedir ve yanlarda belirgin sinir kökü kanalı görüntüsü vardır. Spinal kanaldaki darlık dural kese, kauda lifleri ve sinir köklerinin basısına neden olur. Bel darlığı, bulunduğu yere göre 4 gruba ayrılır. Buna göre;
1. Santral omurilik kanal darlığı,
2. Sinir kökü kanalı darlığı (Lateral Reses Sendromu),
3. Sinir çıkış kanalı giriş darlığı
4. Sinir çıkış kanalı çıkış darlığı (Far lateral stenoz).
Omurilik kanalının, sinir kökü kanalının ve intervertebral foramenin tümü veya ayrı ayrı herbiri, çevresindeki kemik ve bağ dokularındaki değişiklikler sonucu daralabilir. Daralma, ortada veya yanlarda olabileceği gibi, tek bir seviyede, veya çok seviyede de olabilir. Yaşın ilerlemesi ile birlikte omurgada görülen dejeneratif değişiklikler spondilozis olarak adlandırılır. Tip 2 kollajenin Tip 1 kollajen ile yer değiştirmesi ve proteoglikan miktarındaki azalma ile başlayan disk yaşlanması, omurilik kanalı, sinir kökü kanalı ve intervertebral foramen çevresindeki kemik ve bağ dokusunda kalınlaşmaya yol açar. Intervertebral disk veya disklerin hacminin azalması ile omurga eklem uzantıları üzerine daha fazla yük biner, ve bu uzantılar daha horizontal bir şekil alırlar. Arkada yer alan sarı bağ (ligamentum flavum) kalınlaşır. Omurilik kanalı ve sinir kökü kanalı çevresindeki periostun kalkması osteofit oluşumunu uyarır ve annulusun dış yapışma yerlerinin endokondral kemikleşmesi sonucu osteofitler oluşur. Osteofitik kemik uzantılar tek başına basılara neden olabileceği gibi, omurilik kanalının çevresini de sarabilir. Osteofitler orta hatta yer alarak santral stenoza, laterallerde yer alarak lateral stenozlara yol açabilir. Kanal içerisinde normal ekstradural yağ dokusu yerini fibröz yapıya bırakır. Sinir kökü kanalı pedikül boyunca nöral foramenden hemen önce yer alır. Önünde vertebra korpusu, arkasında üst eklem uzantısı vardır. Superior artiküler faset hipertrofisi sinir kökü basısına ve bulguların ortaya çıkmasına neden olur.
Intervertebral foramenin ön duvarını intervertebral disk, lateral duvarını faset eklemi ve ligamentum flavum ve arka duvarını lamina yapar. Disk dejenerasyonu, kemik yapılar ve ligamen hipertrofisi sonucu intervertebral foramende daralma olur. Bel kanalı darlığında kanal etrafındaki bazı kemik yapılar kalınlaşır, eklemler içe ve aşağıya döner. Bunların sonucunda omurilik kanalının şekli değişir ve yonca yaprağı görünümünü alır. Olaya bu aşamada bel fıtığıda de eklenirse darlık daha da artar. Ayrıca omurgada instabilite gelişerek retroliztezis, spondiloliztezis veya lateral kayma gelişebilir. Daralmış ve basıncı artmış omurilik kanal ve sinir kökü kanalı içerisinde kauda equina ve sinir köklerinin iskemisi ve sürtünme nöriti gelişebilir. Bu durum hastalığın ilerlemesinde önemli etkendir. Kanalın daralma süreci çok yavaş geliştiği için bir grup hastada kanal çok dar olmasına karşın bu darlığın nörolojik göstergeleri hiç yoktur veya çok az olabilir. Bu gelişmelerin başlangıcında eğer omurilik kanal zaten darsa klinik bulgular ve belirtiler çok erken yaşlarda ortaya çıkabilir. Spondilotik ve artritik gelişim nedeni ile omurganın yük taşıyabilme çok seyrek görülür. Lomber kanalın ortasından yapılan ölçümlerde 10-13mm arasında olması kritik, 10 mm altına inmesi ise mutlak dar kanal bulgusudur. Omurgada kireçlenme ve omurilik kanalında daralma bel kanal darlığı sıklıkla belde 3/4 ve 4/5 omurgalar arasında gelişir.